(Bu yazı Sorularla İslamiyet isimli siteden alıntıdır.)
وَلاَ يَاْتُونَكَ بِمَثَلٍ اِلاَّ جِئْنَاكَ بِالْحَقِّ وَاَحْسَنَ تَفْسِيرًا
“Sana hiç bir mesel getirmezler ki (buna karşılık) sana gerçeği ve en güzel tefsiri getirmiş olmayalım.” (Furkan, 33)
Kelime olarak tefsir, bir şeyi açıklamak ve vuzuha kavuşturmayı ifade eder. Istılah olarak ise Kur’anın yorumunu ele alan ilme verilen isimdir. Bu kelime Kur’anda sadece üstteki ayette geçer. (Bkz. Muhammed Hüseyn Zehebi, et-Tefsir ve’l- Müfessirun, Daru İhyai’t- Türasi’l- Arabi, Beyrut, ts. I, 14)
Hz. Peygamber, “kim Kur’anı kendi reyine göre tefsir ederse, cehennemdeki yerine hazırlansın” demiştir. Gazali, hadiste geçen “rey” kelimesini “sahih bir ictihada dayanmaksızın hevaya uygun fasid rey” olarak yorumlar. (Bkz. Ebu Hamid Gazali, İhyau Ulumi’d- Din, Daru’l- Marife, Beyrut. ts., I, 289- 291)
Cemil Meriç şöyle der: “Tefsir, kâh şuurun ayağına vurulan bir zincir, kâh zekâyı bakir ufuklara yükselten bir kanattır.” (Cemil Meriç, Bir Dünyanın Eşiğinde, Ötüken Yay. İst. 1976, s. 25)
Hamdi Yazır, yapılacak tefsirle ilgili şu önemli hususa dikkat çeker:
“İlm-i dinde teşehhiden tecerrüd şart-ı âzamdır.” (Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, I, 88) Yani, dini meselelerde keyfi hüküm vermekten kaçınmak en büyük bir şarttır, tabir yerindeyse bu işin olmazsa olmazıdır.
Te’vil ise, “bir delile dayalı olarak, lafzın muhtemel manalarından birini tercih etmektir.” (Zehebi, I, 22) Te’vilde bir katiyet olmayıp, “mümkün bir ihtimal” söz konusudur. (Nursi, Şualar, Envar Neş. İst. 1988, s. 387, 416; Zehebi, I, 122; Sâbunî, Tibyan fi Ulumi’l- Kur’an, Dersaadet Yay. İst, s. 103)
Muhkem ayetler tefsir, müteşabih ayetler te’vil edilir. Bu cihetten, müteşabih ayetlerle ilgili te’viller, kanaat verebilirse de kesinlik ifade etmezler. Te’vilde bulunan müfessir delillere dayanarak, “ben böyle anlıyorum” diyebilir, ama “bu böyledir, herkes bunu böyle anlasın” diyemez.
Kur’anın tefsirinde de âlimler hayli ihtilaf etmişlerse de, işin tartışmalı kısmı daha çok onun te’vilinde olmuştur.
Kaynak: Tefsir ve te’vil arasındaki fark nedir? | Sorularla İslamiyet (sorularlaislamiyet.com)